Kayırmacılık, bir kişinin, daha evvelce tanıdığı öbür bir kişiyi etik kıymetlerden uzaklaşarak yakın ve farklı tutmasıdır. Bu yakınlıktan istifade ettirilen çoklukla yakın tanıdıklar ile birlikte arkadaş, komşu ve akrabalar olabilmektedir. Kayırmacılığın farklı çeşitleri de bulunmaktadır. Bunlar; Nepotizm(Akraba Kayırmacılığı), Kronizm(Dost ve arkadaş kayırmacılığı) ve Favoritizm(Taraf ve kişi kayırmacılığı). Liman işletmelerinde en sık karşılaşılan kayırmacılık tipi kronizmdir. Kronizm’in teorik olarak birinci tarifi ABD’de Cambridge Üniversitesi öğrencileri tarafından 17. yüzyılda yapılmıştır. Dost ve samimi arkadaş manasında kullanılan ‘’crony’’ sözünden türetilmiştir. Özel yahut kamu bölümü fark etmeksizin; Bireylerin gerek istihdamında gerekse terfi ve görevlendirmelerinde mezuniyet, tecrübe, marifet ve şahsî yeteneklerine bakılmaksızın yöneticilerin geçmişten tanıdıkları eş, dost ve arkadaşlarına haksız bir halde öncelik tanımasıdır.
Limanlarda Kronizm(kayırmacılık) uygulamasının varlığı; Liman işletme çalışanları ortasındaki uyum, bilgi akışı ve planlamayı sağlayan güçlü irtibat ağını zayıflatabilir yahut büsbütün dağıtabilir.
Bir çalışanın saadet çemberi içerisine alınması, öteki bir çalışanın da bunun dışında bırakılması; işletme içi huzursuzluklara sebep olabilir. Zira saadet çemberi içine alınanın kişinin, yapılan işe ehil olmayışı yahut kayırıldığı için sergilediği rahatlık, başka tarafta da kayırılmayana uygulanan eşitsizlik; işe küsmelere ve verimliliğin düşmesine ortam hazırlayabilir.
Liman işletme alanları ağır iş temposunun haiz olduğu alanlardır. Devamlı iş makinalarının ve çalışanların -deyim yerindeyse ayak bastığı- yerlerdir. Devasa yüklerin elleçlenmesi ve insan gücünden kıymetli derecede istifade edilmesi, faal bir hizmet dalı olduğunu göstermektedir. Bu dalda yoğunluğa bağlı olarak çalışma saatleri artabilir. Çalışanlar bir evvelkinden daha fazla gerilim ve yorgunluk sorunu ile karşı karşıya kalabilir. Tüm gücünü sarf ederek vazifesini yerine getiren çalışan, bu emeğin karşılığını alamadığında huzursuz olabilir. Motivasyon düşüklüğü yaşayabilir. Başka çalışanlar ile kendini kıyaslayabilir. Kıyasladığı şahıslar hiçbir efor göstermeden, yöneticiler tarafından kayırılıp, mükafata layık görülüyorsa; işletmeye negatif hisler besleyip, itimadı azalabilir. Bu türlü bir durumun olumsuz getirisi çoklukla performans düşüklüğü, işe gelmek istememe yahut çalışma isteksizliği olabilir.
Liman işletmelerinde idare kademelerinin kayırmacı tavır ve davranış içerisine girdiği düşünüldüğünde; Saadet çemberi içerisine alınan bireyin yanında, kayıran yöneticinin de bu durumdan maddi ve manevi bir menfaatinin olduğu akla gelebilir. Kayıran yöneticinin, bu kayırmacı fikir tekabülünde saygınlık ve güç elde etme uğraşında olduğu söylenebilir. Liman işletmelerinde bu türlü bir durumun varlığı, toplumda limanlarla ilgili yaygın olarak “Tanıdığın var mı? Varsa işin kolay”, “Tanıdığın yoksa işin zor”, “Yakın arkadaşımdır”, “Bizim memlekettendir”, “Arkadaşım olur”, “Kirvemdir”, “Eski iş arkadaşımdır”, “Eski taşerondur” “20 yıllık arkadaşımdır” ve “Bizim gruptandır” üzere tabirlerin meşruiyet kazanmasına ortam hazırlayabilir. Karşı karşıya kalınan bu türlü bir durum, çalışan evre suratının artmasına, iş motivasyonunun düşmesine, işletmeye inanç ve bağlılığın azalmasına ve çalışanların iş performanslarının düşmesine yol açar. Örgüt yahut işletme kanadında ise, sürdürülemez İK siyasetlerinin oluşmasına, yönetimsel işlevlerin aksamasına ve işletme güvenilirliğinin zayıflamasına sebep olabilir.
Liman işletmelerinde aktif, verimli ve dinamik bir çalışma sisteminin oluşması, çalışanlara motivasyon sağlamakla mümkündür. Bu kesim çalışanları, istek ve dilekleri ile birlikte örgütlerinden yahut yöneticilerinden, tüm İK süreçlerinde kendilerine eşit uzaklıkta davranılmasını, performans değerlemede etik kıymetlerin gözetilmesini ve işçi terfi sürecinde, kimseye öncelik tanımadan hakkaniyetli seçim yapılması sağlandığı vakit memnundur. Bu memnunluk beraberinde işletme sürdürülebilirliğini ve verimliliğini artırabilir.
KAYNAKÇA
Özkanan, A., & Fazilet, R. (2014). İdarede Kayırmacı Uygulamalar: Kavramsal Bir Çerçeve. Süleyman Demirel Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsü Dergisi(20), 179-206.
Khatrı, Naresh and TSANG, Eric (2003), “Antecedents and Consequences Of Cronyism in Organizations”, Journal of Business Ethics, Vol 43, No 4
Darman, Güler Kurumsal İdarenin Milletlerarası Finansal Piyasalar ve Kurumsal Yatırımcılar Açısından Kıymeti ve Tesiri, Klâsik Finans Sempozyumu. Marmara Üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, Bankacılık ve Sigortacılık Yüksekokulu, 2004.
Savaş, Vural Fuat, Anayasal İktisat, Avcıoğlu Basım – Yayın, İstanbul, 1997
Loewe, M., Blume, J., Schönleber, V., Seibert, S., Speer, J. & Voss, C. (2007). The impact of favouritism on the business climate: a study on Wasta in Jordan, 216, Bonn 2007, ISBN 978-3-88985-358-5.
Loewe, M., Blume, J., Schönleber, V., Seibert, S., Speer, J. & Voss, C. (2007). The impact of favouritism on the business climate: a study on Wasta in Jordan, 216, Bonn 2007, ISBN 978-3-88985-358-5.
Khatrı, Naresh and Tsang, Eric (2003), “Antecedents and Consequences Of Cronyism in Organizations”, Journal of Business Ethics, Vol 43, No 4
Yorum Yap